Carigrad - priče sa Bosfora

22.12.07 Danas

Vesna Andrić
Ugledni vizantolog, naučni savetnik Vizantološkog instituta SANU i profesor na Filozofskom fakultetu u Beogradu, Radivoje Radić, autor je nedavno objavljene knjige Carigrad - priče sa Bosfora, u izdanju izdavačke kuće Evoluta. Delo predstavlja srećan spoj naučnog i zabavnog štiva, i sjajan je primer kako istorija ne mora uvek da bude suvoparna. Priče sa Bosfora, prema Radićevim rečima, nisu istorija Carigrada, ali je na neki način Carigrad njihov glavni junak. "Priče su podeljene u tri poglavlja, i neposredno ili posredno povezane su sa vizantijskom prestonicom. Na taj način, kao što je bio i u vizantijsko vreme, Carigrad postaje osoben stožer, svojevrsna ruža vetrova oko koga se plete veliki broj najrazličitijih sudbina i događaja", ističe Radić.
Prvi deo knjige govori o najdramatičnijim zbivanjima koja su pogodila grad i njegove žitelje, u drugom delu su predstavljena sedmorica njegovih uglednih stanovnika - trojica careva i četvorica umnih ljudi, čije su sudbine zavredele da budu osvetljene iz više uglova. U trećem delu autor je sakupio jedanaest svedočanstava o Carigradu, koja su zabeležili stranci raznih profesija.
Savetnik u Zavodu za unapređenje obrazovanja i vaspitanja, Aleksandar Marinković, kao posebnu vrednost najnovijeg Radićevog dela ističe to što se knjiga može koristiti kao dodatna literatura u nastavi istorije. "Istorija se u školama često doživljava kao jedan od najnekorisnijih i najdosadnijih nastavnih predmeta. Uzrok takvog, za nas potpuno neprihvatljivog stava, jeste navika da se istorija predaje kao zbirka podataka koje treba zapamtiti, a ne kao živo, zanimljivo i logično štivo. Nastavni sadržaji treba da budu predstavljeni kao priča bogata informacijama i detaljima, ne zato da bi opteretili pamćenje učenika, već da bi im istorijski događaji, pojave i procesi bili opisani jasno, detaljno, živo i dinamično. Tekstovi iz ove knjige profesora Radića, kao i iz njegovog prethodnog dela Vizantija - purpur i pergament, pružaju upravo tu mogućnost. Primereni su školskom uzrastu i imaju potencijal da učenike aktiviraju i zainteresuju za učenje istorije", ističe Marinković. On napominje da se knjiga može koristi kao dodatna literatura prilikom obrade, pre svega, nastavnih sadržaja koji se bave vizantijskom istorijom, ali i prilikom obrade sadržaja o organizaciji hrišćanske crkve, Velikom raskolu i njegovim posledicama, krstaškim ratovima, postanku i razvoju srednjovekovnih gradova. Tekstovi iz ove knjige, kako ističe Marinković, omogućuju učenicima da steknu jasniju sliku o vizantijskoj istoriji i srednjem veku uopšte.
"Upoznavanjem sa svakodnevicom u Vizantijskom carstvu - ishranom, stanovanjem, odevanjem, školovanjem, odnosima u porodici, lečenjem, religioznošću i verovanjima običnih ljudi, zabavom - učenicima će se ukazati brojne sličnosti i razlike s današnjim vremenom. Uočavanje tih sličnosti i razlika ima za cilj da učenicima približi apstraktnost istorijske nauke o istorijskim procesima i davno išcezlom pravoslavnom srednjovekovnom carstvu i njegovoj kulturi, kroz konkretizaciju prošlosti u pojavi svakodnevice vladara i običnih ljudi tog vremena. Time se kod učenika stvara svest da je prošlost nekada bila nečija sadašnjost, kao što i naša svakodnevica veoma brzo postaje prošlost", ističe Marinković. Treba istaći i da je Carigrad - priče sa Bosfora delo napisano savremenim jezikom, tako da će školska omladina koja ga bude čitala bogatiti svoj rečnik i razvijati svoje jezičke sposobnosti. Autor je koristio naučno - popularni stil koji se odlikuje ubedljivošću i zanimljivošću kazivanja, a istovremeno budi radoznalost kod čitalaca.

13.12.07 TANJUG

Nova knjiga našeg uglednog vizantologa, naučnog savetnika Vizantološkog instituta SANU i profesora na Filozofskom fakultetu u Beogradu Radivoja Radića, "Carigrad-priče sa Bosfora", srećan je spoj nauke i zanimljivog, čak uzbudljivog pripovedanja i sjajan primer da istorija ne mora da bude suvoparna.
Ova knjiga u izdanju "Evolute" na tragu je prethodne istog autora, kod istog izdavača, "Vizantija -purpur i pergament" u kojoj je Radić, inače autor jedne od najboljih vizantoloških studija objavljenih kod nas u proteklih desetak godina "Strah u poznoj Vizantiji" pokazao da poseduje ne samo znanje već da je nadareni pripovedač koji jednoj civilizaciji kakva je vizantijska ume da udahne život i približi je savremenom čoveku.
Dok je u prvoj knjizi Radić dao neku vrstu pregleda istorije vizantijske kulture, politike i običaja, u novoj je centralni "junak" prestonica tog carstva, koje je trajalo više od jednog milenijuma.
Kako je naglasio autor na prezentaciji "Carigrada" 12. decembra u Kolarčevoj zadužbini, njegov cilj nije bio da napiše istoriju najveće metropole od Atlantika do azijskih stepa tokom srednjega veka, već su sve priče podeljene u tri celine na neki način vezane za to čudesno mesto.
"Grad Konstantina - Konstantinopolj - Carigrad, kao i u vizantijsko vreme, postaje osobeni stožer oko koga se plete veliki broj najrazličitijih sudbina i događaja" objasnio je autor.
Prvi deo knjige obuhvata sedam kaža o nekim najdramatičnijim zbivanjima u gradu i nekim kategorijama njegovih žitelja (evenusi, purpurogeniti) dok su u drugom delu predstavljena sedmorica njegovih uglednih stanovnika - trojica careva i četvorica umnih ljudi, čije su sudbine zavredile da budu osvetljene iz više uglova.
U trećem delu autor je sakupio 11 svedočanstava o Carigradu koja su zabeležili stranci raznih profesija i stepena obrazovanja čija su zapažanja koliko značajna toliko zanimljiva.
Jedan od promotera knjige, docent dr Vlada Stanković, pohvalio je sposobnost autora da čitaoce uvede u tajne prošlosti i da postane vodič laicima da se upoznaju sa svetom koji je trajao više od hiljadu godina, ali i da znalcima otkrije neke detalje koje nisu ranije znali.
Polazeći od ličnog iskustva, on je istakao da je za savremene vizantologe Carigrad ono što je bio njegovim stanovnicima -živo biće, sinonim za pojam "grad", suštinski centar civilizacije, cele vaseljene, sa neponovljivim duhom koji je opstao uprkos promenama, mistično vezan sa antičkim svetom iz koga je ponikao.
Taj doživljaj Carigrada je prisutan u knjizi, smatra Stanković, ocenjujući da se ova knjiga "lako čita, a dugo pamti".
Savetnik u Zavodu za unapređenje obrazovanja Aleksandar Marinković je knjigu preporučio kao korisnu lektiru za profesore istorije, ali i đake i studente, jer ima kvalitet da podstiče radoznalost i da na prijemčiv način prenosi znanja o jednom važnom središtu zapadne civilizacije i njegovim najuglednijim stanovnicima.

06.12.07 Dnevnik - Novine i časopisi

Kada se radi o Carigradu on danas zaokuplja pažnju različitih stručnjaka (vizantolozi, medievalisti, istoričari umetnosti), kao što tema vizantijske prestonice ništa manje nije zanimljiva piscima koji ovaj topos koriste u svojim literarnim delima.
Poslednjih decenija objavljeno je mnogo studija o značaju, ulozi, ali i pojedinim kulturnim ili istorijskim aspektima ovog, svakako, najznačajnijeg srednjovekovnog grada. Neke od njih pojavile su se i u našem prevodu (P. Magdalino „Srednjovekovni Carigrad“, S. Ransiman „Pad Carigrada 1453“).
Isto tako možemo reći da u većini opštih (G. Ostrogorski „Istorija Vizantije“, L. Breje „Vizantijska civilizacija“, H. G. Bek „Vizantijski milenijum“, S. Mango „Oksfordska istorija Vizantije“) ili užespecijalizo-vanih pregleda, Carigrad zauzima značajno ili dominantno mesto. Termini kao što su „carigradski uticaji“, „carigradski majstori“ uveliko su prisutni u terminologiji srednjovekovne arhitekture i slikarstva, bez obzira da li se radi o Balkanskom poluostrvu, Levantu (istočno sredozemlje), severnoj Africi, Siciliji, Apuliji, Raveni, Veneciji, Ahenu.
Jasno je da obilje materijala o prestonici najmoćnije srednjovekovne imperije kakva je bila Vizantija, nije dostupno ni solidno upućenom čitaocu. Osim toga, veći deo probirljivije publike želi da ono što je u sferi njenog interesovanja dobije u jednoj konciznoj, dobro koncipiranoj, stručnoj i zanimljivoj knjizi. Upravo bi se ovim odlikama mogla okarakterisati najnovija studija prof. dr Radivoja Radića „Carigrad - priče sa Bosfora“ („Evoluta“, Beograd 2007). Konciznost u ovom slučaju ne znači da je autor pribegao „površnom kompiliranju“, „dajdžestiranju“ do sada napisanog ili nekoj vrsti „instant štiva“, već da je promišljenim odabirom esencijalnih istorijskih činjenica uspeo da prikaže što uverljiviju sliku jednog megalopolisa.
Na samom početku autor napominje da njegova knjiga nije klasična istorija Carigrada, ali „brodelovski“ konstatuje da je „na neki način Carigrad njen glavni junak“. Jer sve pripovesti u njoj imaju „neposrednu ili makar posrednu vezu sa vizantijskom prestonicom“. U prvom delu („Na razmeđu kontinenata“), Radić govori o osnivanju grada do vremena Konstantina Velikog (324-337) koji neprivlačnu rimsku varošicu Vizantion uzdiže u prestonicu carstva. Autor nastavlja svoje kazivanje o velikim opsadama Carigrada, gradskom hipodromu (kao glavnom mestu zabave ali i ispoljavanja političkih težnji), običaju nošnja brade, evnusima, „rođenima u purpuru“, žalu koji su za prestonicom osećali crkveni prelati prilikom svojih boravaka u unutrašnjosti.
U poglavlju „LJudi i događaji“, autor opisuje zanimljive ličnosti vizantijske istorije, među njima Lava Matematičara (perfektan poznavalac aritmetike i Euklidove geometrije), zatim, cara Aleksija I Komnina (vojskovođa, ali i ljubitelj šaha), Dimitrija Kidona, Manojla Hrisolorasa, cara Jovana VIII Paleologa. U poslednjem delu knjige („Stranci u Carigradu“), navedena su svedočanstva nekolicine stranaca koji su u rasponu od 10. do 15. veka posetili Carigrad, i ostajali istinski zadivljeni pred velelepnim sjajem glavnog grada Vizantije. Jer, Carigrad je preko jednog milenijuma bio kulturni, naučni i umetnički centar, u kome se odvijao dinamičan intelektualni život i u kome se uvek nešto događalo. Kakve je sve mogućnosti pružala prestonica Vizantije svedoči i podatak koji navodi vizantolog Luj Breje (pozivajući se na Šarla Dila), kako je budući vizantijski filozof i jedan od najumnijih ljudi carstva Mihailo Psel prvi put napustio Carigrad kada mu je bilo šesnaest godina, a da do tada nije video gradske bedeme sa unutrašnje strane.
Zanimljivo je pomenuti da smo u kratkom periodu dobili dve izvrsne studije koje su napisali naši autori - prof. dr LJubomir Maksimović „Grad u Vizantiji“ (2003) i prof. dr Radivoj Radić „Carigrad - priče sa Bosfora“ (2007). One nisu samo doprinos složenoj temi urbanih celina u najmoćnijem srednjovekovnom carstvu već i pokazatelj visokih dometa naše vizantologije. Siniša Kovačević