Engleska knjizevnica Doris Lesing (Lessing), dobitnica Nobelove nagrade za knjizevnost 2007. godine, okoncala je formalno obrazovanje jos kao tinejdzerka, a proslavila se romanima u kojima opisuje odnose polova i rasa. Ostra kriticarka aparthejda, bila je i clanica britanske Komunisticke partije i aktivna u kampanjama protiv nuklearnog naoruzanja, a iako je Svedska akademija istakla njen uticaj na feministicki pokret u ranom periodu, sama Doris Lesing svojevremeno se od njega distancirala.
Doris Lesing nagradjena je Nobelom za celokupno delo, kao autorka velikog zenskog iskustva koja sa skepticizmom, zarom i vizionarskom moci tematizuje i istrazuje danasnju podeljenu civilizaciju.
Debitovala je romanom “The Grass Is Singing” (1950), a medju njenim najpoznatijim delima je “Zlatna beleznica” (The Golden Notebook) iz 1962. godine, za koju je Svedska akademija navela da je bila pionirski rad bitan i za feministicki pokret i da pripada knjigama koje su medju prvima predstavile novi pogled 20. veka na musko - zenske odnose.
Doris Lesing negirala je, medjutim, da je ikada bila aktivna feministkinja, navodeci da nije nikada ni volela taj pokret, jer je previse ideoloski zasnovan.
“Svakakve tvrdnje o meni jednostavno nisu tacne”, rekla je Doris Lesing.
Sadrzaj njenih ostalih romana krece se od polu - autobiografskih iskustava iz Afrike, gde je provela detinjstvo i mladost, preko drustvenih i politickih pitanja, do psiholoskih trilera i naucne fantastike.
Rodjena je 22. oktobra 1919. godine u britanskoj porodici u Kermansahu u Persiji, sadasnjem Iranu, kao Doris Mej Tejlor (May Taylor). Njen otac Kuk Tejlor (Cook) bio je kapetan u britanskoj vojsci tokom Prvog svetskog rata, a potom bankar, dok je majka Emili bila medicinska sestra.
Doris Lesing je opisala deo detinjstva, koji je provela u Zimbabveu, u prvom delu autobiografije “Under My Skin” (1994).
U mladosti je radila kao dadilja, telefonistkinja, sluzbenica, stenografkinja i novinarka, objavivsi nekoliko kratkih prica.
Udala se 1939. godine za Frenka Carlsa Visdoma (Grank Charles Wisdom), sa kojim ima sina Dzona (John) i cerku Dzin (Jean), a razveli su se 1943. godine, nakon cega se 1945. udala za Gotfrida Lesinga (Gottfried), nemacko - jevrejskog imigranta koga je upoznala na sastanku jedne markisisticke grupe u vezi sa rasnim pitanjima. Sa Lesingom ima sina Pitera. Kada su se razveli 1949. godine, preselila se u London i pocela ozbiljno da se bavi pisanjem.
Izmedju 1952. i 1956. godine bila je clanica britanske Komunisticke partije i aktivna u kampanjama protiv nuklearnog napruzanja.
Zbog kritika juznoafrickog rezima bio joj je zabranjen ulazak u tu zemlju, prvi put 1956. do 1995. godine.
Posle krace posete Juznoj Rodeziji, sada Zimbaveu, bio joj je zabranjen ulazak i u tu zemlju, u kojoj je odrasla. Povratak u Zimbabve opisala je u knjizi “African Laughter: Four Visits to Zimbabwe” (1992).
Njen debitantski roman “The Grass is Singing” (1950) ispituje odnos bele zene farmera i njenog crnog sluge.
I radnja njenog poluautobiografskog serijala “Children of Violence” vecim delom je smestena u Afriku.
Taj serijal obuhvata knjige “Martha Quest” (1952), “A Proper Marriage” (1954), “A Ripple from the Storm” (1958), “Landlocked” (1965) i “The Four-Gated City” (1969).
Pravi proboj ostvarila je “Zlatnom beleznicom”, cija glavna junakinja, Ana Volf, ima pet beleznica o Africi, poltici i komunistickoj partiji, odnosima sa muskarcima i seksu, Jungovoj analizi i tumacenju snova.
Tokom 70-ih objavila je, izmedju ostalog, “Briefing for a Descent into Hell” (1971), a knjige iz tog perioda sama je okarakterisala kao introspektivna dela.
U seriji romana “Canopus in Argos: Archives” (1–5, 1979–1984) usla je u oblast naucne fantastike, ispitujuci razvoj ljudske vrste u postatomskom periodu razvoja drustva. Pisala je i o kolonijalizmu, nuklearnom ratu i ekoloskoj katastrofi, kao i suprotnosti zenskih i muskih principa.
Sredinom 80-ih vratila se realistickom nacinu pisanja delom “The Good Terrorist” (1985), satiricnom slikom potrebe savremenog drustva za kontrolom kroz pricu o mladoj zeni koja se prikljucuje teroristima.
Usledila su autobiografska dela “Under My Skin” (1994) i “Walking in the Shade” (1997), kojima se osvrnula i na celu epohu i poslednje dane engleske imperije.
Medju njenim bitnim delima su i “The Summer Before the Dark” (1973) o slomu vrednosti sredovecne zene i “The Fifth Child” (1988), psiholoski triler o porodicnim odnosima.
Vizije globalne katastrofe navele su je da se vrati jednostavnijem zivotu, pa je poslednje decenije objavila dela “Mara and Dann” (1999) i “The Story of General Dann and Mara"s Daughter, Griot and the Snow Dog” (2005).
Doris Lesing dobitnica je vise knjizevnih nagrada, a iako je bila tri puta nominovana za Buker, nikada je nije dobila.
Izmedju ostalog, dobila je nagradu princa os Asturije 2001. godine i S.T. Dupont Golden PEN nagradu (2002).
19.02.08 Vijesti
O ljudima i mačkama
A posebno, mačke, Doris Lesing
Britanska Nobelovka Doris Lesing je tokom svog života posmatrala živote svojih mačaka i onih u njenoj blizini, analizirala njihove jedinstvene temperamente i akcije. Kao plod tih zapažanja nastala je njena knjga sjećanja "A posebno, mačke", originalna memoarska proza sagledana kroz sve mačke u životu spisateljice, od djetinjstva do poznih godina. U opisivanju različitih mačaka kao družbenika u određenoj životnoj dobi, Doris Lesing je dala izvanredno portretisanje odnosa čovjeka i životinje, različitih karaktera i životnih situacija. Knjigu "A posebno, mačke" prevela je beogradska spisateljica i obožavateljka mačaka Mirjana Đurđević ("Čuvari svetinje"), a izdavač je zrenjaninska "Agora".
Knjiga "A posebno, mačke" dobra je ilustracija tvrdnje da veliki pisci i kada pišu o svakodnevnim, malim stvarima pokazuju svoju originalnost, pronicljivost, izvanrednu moć sagledavanja. To čini i Doris Lesing. Iako opisuje sopstveni svijet mačaka, ona nije odlazila dalje od svog doma, dvorišta i eventualnio veterinarske ordinacije, ali je dotakla univerzalne teme. U prvom dijelu knjige ona pripovijeda o svom djetinjstvu na afričkoj farmi i pretjeranom razmnožavanju mačaka, njihovom opstanku u surovom svijetu gdje su zmije glavni neprijatelji. Na afričkoj farmi mačke su katkad znale i da podivljaju, a njen otac je koristio brutalan način kako bi riješio problem pretjeranog razmnožavanja mačaka. U sljedećim poglavljima ("Rufus neuništivi" i "El Manjifiko u starosti") Doris Lesing se fokusira na svoje kućne mačke kojima je u Engleskoj poklanjala pažnju, njihove sudbine i karaktere (sebične, sujetne, lijepe, sjajne, radoznale) prati sa vjernim saosjećanjem. U ovim poglavljima pojavljuju se čitave galerije mačaka: skitnice, nasilne, umiljate, poludivlje, ali glavno mjesto je posvećeno njenim ljubimicama, Crnoj i Sivoj, Rufusu, El Manjifiku, princu Čarlsu i Bučkinu. Kroz živote mačaka sagledavamo i radosti i patnje; bolove koje vlasnik nanosti mačkama radi njihovog dobra (kastracija, operacije, liječenje). Poslije čitanja knjiga o mačkama ostavlja jedan talog tuge, sačinjen iz bola zbog bespomoćnosti tih životinja i osjećanja krivice. Ova knjiga odiše razigranošću i srećom ali i patosom, tugom, pronicljivošću. "A posebno, mačke" je sagledana kroz perspektivu kućnog ljubimca, kroz nju provijavaju najznačajnija pitanja: rađanja, odrastanja, materinstva, izbor partnera, borba s bolešću i konačno smrt. Iako piše o mačkama, Doris Lesing je u knjizi "A posebno, mačke" više rekla o ljudima nego o životinjama. Doris Lesing je prvu verziju ove knjige napisala 1967. godine. Interesovanje za njenu knjigu o mačkama već četiti decenije nije jenjavalo, tako da je autorka knjigu kasnije dopunjavala i proširivala, a postoje i ilustrovana izdanja. Do sada je objavljeno pet različitih verzija ove knjige.
Doris Mej Tajler Lesing (1919, Persija, današnji Iran) spada u najznačajnije britanske pisce druge polovine 20. vijeka. U fokusu njenih knjiga nalazi se ljudska priroda u socijalnom okruženju, proispitivanje stereotipa i tabua, politički angažman i mentalno zdravlje, rasizam, feminizam, konflikti pojedinca u savremenom društvu. Njena najznačajnija djela su: "Trava pjeva", "Ljeto prije sumraka", "Peto dijete", "Ben, u svijetu", "Memoari preživjele", "Dobri terorista", "Opet ljubav". "Rascjep", njena posljednja knjiga, objavljena je 2007.
V.OGNJENOVIĆ
